colloquia/data/ciceronianus.txt

|Bv| Quem video nobis
procul in extrema porticu deambulantem?
Nisi parum prospiciunt oculi,
Nosoponus est vetus sodalis, & studiorum
σύντροφος. |Hyp| An hic est ille
Nosoponus, olim congerronum omnium
lepidissimus, rubicundulus,
obesulus, Veneribus & Gratiis undique
scatens? |Bv| Is ipse est. |Hyp| Unde hæc nova species?
Larvæ similior videtur quam homini. Num quis hominem
habet morbus? |Bv| Habet gravissimus. |Hyp| Quis obsecro?
Num hydrops? |Bv| Interius malum est, quam in
cute. |Hyp| Num novum hoc lepræ genus, cui vulgus hodie
scabiei nomine blanditur? |Bv| Et hoc interior hæc lues.
|Hyp| Num ptysis? |Bv| Penitius insedit malum quam in
pulmone. |Hyp| Num phthisis aut icterus? |Bv| Est quiddam
felle interius. |Hyp| Fortasse febris in venis & corde
grassans. |Bv| Febris est, & non febris, interius quiddam
adurens quam si febris in venis aut corde grassetur, ab intimis
animi penetralibus quæ in cerebro sunt proficiscens.
Sed desine frustra divinare, novum mali genus est. |Hyp|
Nondum igitur habet nomen? |Bv| Apud Latinos nondum,
Graeci vocant Zeloduléan. |Hyp| Nuper accidit, an χρόνιον
est malum? |Bv| Annos jam plus septem eo tenetur miser.
Sed heus, conspecti sumus. Videtur huc gradu flectere,
melius ex ipso cognosces quid sit mali. Initio Davum
agam, tu fac orationi subservias, & fabulæ partem agas.
|Hyp| Equidem id faciam sedulo, si norim quid mihi deleges.
|Bv| Percupio veterem amiculum tanto levare malo.
|Hyp| Etiamne rem medicam calles? |Bv| Scis esse dementiæ
genus, quod non totam mentem adimit, sed unam modo
partem animi lædit, verum insigniter, veluti sunt qui sibi
videntur capite taurina gestare cornua, aut naso prælongo
onusti, aut ingens idque fictile portare caput exili collo
innixum, mox comminuendum, si se vel tantulum commoveant,
nonnulli sunt, qui, quoniam se mortuos arbitrantur,
vivorum exhorrent congressum. |Hyp| Desine,
novi istud morbi genus. |Bv| Ad his medendum non alia via
commodior, quam si te simules eodem teneri malo. |Hyp|
Isthuc audivi frequenter. |Bv| Id nunc fiet. |Hyp| Hujus
fabulæ non modo spectator, verumetiam adjutor lubens
fuero. Nam homini cum primis bene volo. |Bv|. Ergo compone
vultum & sume personam, ne quid illi suboleat rem
de composito geri. |Hyp| Fiet. |Bv| Nosoponum etiam atque
etiam salvere jubeo. |Hyp| Et Hypologus Nosopono
salutem dicit. |No| Equidem vobis ambobus paria vicissim
precor. Sed utinam adsit quod potatis mihi. |Bv| Non abesset,
si nobis tam esset in manu dare, quam est optare. Sed
quid est rogo te mali? Nam sita facies ac macies nescio
quid sinistri pollicentur. Apparet hepatis esse vitium. |No|
Imo cordis, vir optime. |Hyp| Bona verba. Siquidem malum
immedicabile narras. |Bv| Nullane spes in Medicis?
|No| Ab humanis præsidiis nihil est quod sperem. Numinis
opus est ope. |Bv| Atrocem morbum narras. At cujus
tandem numinis? |No| Est Diva, quæ Græcis dicitur πειθώ.
|Bv| Novi Deam Flexanimam. |No| Hujus amore depereo,
emoriturus ni potiar. |Bv| Haud mirum, Nosopone, si contabescis.
Novi quam sit res violenta Cupido, & quid sit esse
νυμφόληπτον. Sed quam pridem te corripuit amor? |No|
Anni sunt ferme decem, quod hoc saxum volvo, nec adhuc
succedit. Itaque certum est, aut immori negocio, aut
assequi tandem quod amo. |Bv| Tenacem pariter atque infelicem
amorem narras, qui tot annis nec elabi potuerit,
nec copiam adamati fecerit. |Hyp| Fortassis hunc Nymphæ
suæ copia discruciat magis quam inopia. |No| Imo inopia
maceror infelix. |Bv| Qui potest? Quando sic hactenus
omnium unus excelluisti, dicendi facultate, ut plerique

de te prædicarent, quod olim de Pericle dictum est,
/Suadelam in tuis sessitare labris./ |No| Ut paucis dicam, mihi
putet omnis eloquentia, præter Ciceronianam. Hæc est
illa Nympha, cujus amore colliquesco. |Bv| Nunc affectum
intelligo tuum. Speciosum illud & amabile /Ciceroniani/
cognomen ambis. |No| Adeo, ut ni consequar, vitam
mihi acerbam existimem. |Bv| Prorsus mirari desino.
Ad rem enim omnium pulcherrimam animum adjecisti,
sed nimium verum est quod dici solet, *δύσκολα τὰ καλὰ.
Jam tuis votis in meipso faveo, si quis Deus propitius nos
respiciat. |No| Quid rei est? |Bv| Dicam si potes rivalem
perpeti. |No| Quorsum ista? |Bv| Ejusdem Nymphæ me
discruciat amor. |No| Quid audio? Teneris eadem cura?
|Bv| Ut qui maxime, & in dies accrescunt flammæ. |No| Isto
quidem nomine mihi carior es, Bulephore, ut quem hactenus
semper in primis dilexi, nunc etiam amare incipiam,
posteaquam conveniunt animi. |Bv| Fortasse nolles isto levari
morbo si quis herbis, gemmis, aut incantamentis opem
polliceatur. |No| Isthuc esset occidere, non mederi. Aut
moriendum est, aut potiundum, nil medium est. |Bv| Ut
facile tuum affectum ex meo divinabam. |No| Nihil itaque
te celabo, velut iisdem mysteriis initiatum. |Bv| Tuto
quidem isthuc feceris, Nosopone. |No| Me non solum pulcherrimi
cognominis splendor sollicitat, verumetiam Italorum
quorumdam procax insultatio, qui quum nullam omnino
phrasim probent præter Ciceronianam, summique
probri loco ducant, negari quempiam esse Ciceronianum;
tamen hujus cognominis honorem ab orbe condito nemini
Cisalpinorum contigisse jactitant, præterquam uni Christophoro
Longolio, qui * nuper e vivis excessit. Cui ne videar
hoc laudis invidere, idem ausim de illo prædicare,
quod de Calvo scripsit Quintilianus, /fecit illi properata
mors injuriam/. |Hyp| Imo non tam illi quam optimis studiss
præpropera Longolii mors fecit injuiram. Quid enim ille
non potuisset nobis in bonis literis restituere, si tali ingenio,
tali industriæ justum vitæ spatium addidissent Superi? |Bv|
Verum, quid vetat, quo minus quod uni datum est, Musis
faventibus, obtingat pluribus. |No| Ille huic pulcherrimo
facinori immortuus est, mea sententia felix. Quid enim
pulchrius, quid amplius, quid magnificentius, quam Cisalpinum
hominem Italorum suffragiis appellari Ciceronianum?
|Bv| Gratulandum arbitror illius felicitati, qui suo
tempore decesserit, prisuquam hanc gloriam aliqua nubecula
offuscaret, vel ob Græcarum literarum studium, cui
se dicare cœperat: vel ex Christianis auctoribus oborta nebula,
a quibus fortasse non satis constanter abstinuisset, si
diuturnior vita contigisset. |Bv| Sic est, ut ais, illi pulcherrimo
facinori immori datum est. At mihi spes est futurum,
ut huic pulcherrimo facinori supersimus etiam, non immoriamur.
|No| Quam faveo tuis votis. Dispeream, ni isthuc
malim, quam in Divorum adscribi numerum. |Bv| Quis
enim non malit apud posteros celebrari Ciceronianus quam
Sanctus? Cæterum quando hoc amoris genus zelum nescit,
obsecro te perque curas, perque spes, mihi tecum communes,
ut pariter amanti saltem consilium tuum impartias,
quibus rationibus tu tuam, amicam ambias. Fortasse citius
perveniamus ambo, si uterque alteri fuerit auxilio. |No| Musæ
nesciunt invidiam, multo minus Graitæ Musarum sodales.
Studiorum socio, nihil negandum est, & amicorum oportet
esse communia omnia. |Bv| Plane bearis me, si id feceris.
|Hyp| Quid si me quoque in vestrum contubernium recipiatis?
Sum enim jampridem eodem œstro percitus. |No|
Recipimus. Ergo velut eidem initiatis Deo, retegam
mysteria. Jam annos septem totos nihil attingo præter libros
Ciceronianos, a cæteris non minore religione temperans,
quam Carthusiani temperant a carnibus. |Bv| Cur
isthuc? |No| Ne quid alicunde hæreat alienæ phraseos, ac

|*| /Difficilia quæ pulchra./

|*| Nempe `IV. Nonas Julias anni 1522. Vide /P.~Jovii & Sammerthenorum/
elogia.

veluti labem adspergat nitori Ciceroniani sermonis. Proinde
ne quid hic peccem imprudens, quicæquid est aliorum
codicum, ab oculis submovi, scriniss inclusum, nec ulli
prorsus est locus in mea bibliotheca, præterquam uni Ciceroni.
|Bv| O me negligentem, tanta religione nunquam
colui Ciceronem. |No| Non tantum in Larario Museoque,
verum & in omnibus ostiis imaginem illius habeo belle depictam,
quam & gemmis insculptam circumfero, ne unquam
non obversetur animo. Nec aliud simulachrum in
somnis occurrit pæterquam Ciceronis. |Bv| Non miror.
|Hyp| Ego Ciceroni inter Apostolos in Calendario meo locum
dedi. |Bv| Nihil miror. Deum enim eloquentiæ quondam
appellabant. |No| In hujus igitur scriptis evolvendis,
ac revolvendis adeo sum assiduus, ut totum propemodum
edidicerim. |Bv| Industriam tuam mihi narras. |No| Nunc
accingor ad imitationem. |Bv| Hic quantum temporis destinasti?
|No| Tantundem, quantum lectioni. |Bv| Rei tam
arduæ parum est. Utinam mihi vel septuagenario contingat
tam speciosi cognominis decus. |No| At mane; Non
huic fido diligentiæ. Nulla est in omnibus divini viri libris
vocula, quam non in Lexicon alphabeticum digesserim.
|Bv| Ingens volumen sit oportet. |No| Duo robusti bajuli
vix tergo gestent probe clitellati. |Bv| Hui. At ego vidi Lutetiæ,
qui elephantu gestando sufficerent. |No| Verum est
alterum volumen hoc etiam grandius, in quod juxta literarum
ordinem annotavi formulas loquendi M.~Tullio peculiares.
|Bv| Nunc demum me pudet oscitantiæ meæ pristinæ.
|No| Additum est tertium. |Bv| Hui etiamne tertium?
|No| Sic opus est. In hoc congessi pedes omnes, quibus Cicero
vel incipit vel finit commata, cola, periodos, quibusque
numeris horum media temperat, tum quibus
sententiis quam modulationem accommodet, ut ne tantillum
quidem possit subfugere. |Bv| Verum quî fieri potest, ut
primus index tanto major fit toto Cicerone? |No| Disce
rem, & mirari desines. Tu forte me credis hac cura contentum,
ut singulas annotem dictiones. |Bv| Sic opinabar.
Estne amplius? |No| Imo isthuc plus quam nihil est. |Bv|
Quî quæso. |No| Vide quantum aberres a scopo. Eadem
vox non semper eodem usurpatur modo. Sit exempli gratia:
/Refero/ verbum, aliam vim habet quum ait M.~Tullius
/referre gratiam/: aliam quum ait, /Liberi parentes & forma
corporis & moribus referunt/: aliam quum ait, /Refero me ad
intermissa studia/: rursus aliam quum ait, /Si quid erit, quod
mea referat scire/: denique aliam quum ait, /Non ignota referam/.
Item aliud est /orare Lentulum/, aliud /orare causam/.
Rursus aliter /contendit/, qui cum altero certat: aliter qui quid
instanter ab aliquo petit: aliter /contendit/, qui magno studio
connititur ad aliquid efficiendum: aliter qui res duas inter
se committit comparatque. |Hyp| Papæ, isthuc est scribere
*λεξικοὺς ἐλέγχους. |Bv| Nunc demum intelligo, &
tuam vigilantiam & meam oscitantiam. |No| Nec singulas
dictiones incomitatas noto, sed adjungo quæ præcedunt ac
sequuntur. Nec sat habeo unum aut alterum notasse locum,
quod alii solent, sed quoties dictio reperitur apud Ciceronem,
quamvis consimili forma, toties noto paginam,
latus paginæ, & versus numerum, addito signo, quod indicet
in medione versus sit dictio, an in initio an in fine. His
rebus fieri vides, ut una dictio plures occupet paginas. |Bv|
Deum immortalem, quid tanta non efficiat cura? |No| Manedum
Bulephore. Nihil est quod hactenus audisti. |Bv|
Quid istis potest accedere? |No| Quid prodest tenere verbum,
si hæreas, aut etiam labaris in deflexis, derivatis &
compositis? |Bv| Non satis percipio quod dicis. |No| Expediam.
Quid tritius aut vulgatius his verbis, /amo/, /lego/,
/scribo/? |Bv| Etiamne hæc in dubium veniunt? |No| Aut his
nominibus, /amor/, /lectio/, /scriptor/? |Bv| Nihil. |No| At illud
habeto persuasum, & necessum esse mihi, & opus esse quicunque
contendat ad Ciceroniani cognominis dignitatem,
tanta religione, ut nec his quamlibet vulgatis dictionibus
utatur, nisi consulto indice: nisi forte tutum existimas fidere
Grammaticis, qui verba per omnes modos, personas,
genera & tempora, nomina, pronomina & participia per
omnes casus & numeros inflectunt, quum nobis fas non sit,
quicquam horum usurpare, quod a Cicerone non fuerit usurpatum.
Non magnum est Grammaticè dicere, sed divinum
est Tullianè loqui. |Bv| Dic obsecro clarius. |No|
/Amo, amas, amat/, sit enim hoc exempli causa dictum,

|*| /Verborum indices./

apud Ciceronem invenio: at /amamus/ & /amatis/ fortasse non
invenio. Itam /amabo/ invenio, /amabatis/ non invenio. Rursus
/amaveras/ invenio, /amaras/ non invenio. Contra /amasti/
reperio, /amavisti/ nequaquam. Jam quid si /legeram, legeras,
legerat/ reperias, /legeratis/ non reperias? si /scripseram/ invenias,
/scripseratis/ non invenias? Ad eundem modum conjecta de
verborum omnium inflexionibus. De casuum inflexionibus
similis est ratio, /amor, amoris, amorem, amori,/ comperio apud
Ciceronem: /ô amor, hos amores, horum amorum, his amoribus,
ô amores/ non comperio. Item /lectio, lectionis, lectioni,
lectionem/ invenio: /lectiones, lectionibus, lectionum, has lectiones,
& ô lectiones/ non invenio. Ita /scriptorem/ & /scriptores/ reperio:
/scriptoribus/ & /scriptorum/ pro substantivo nomine non
reperio. Non obsto quo minus hæc videantur ridicula, si
vos audebitis /stultitias/ & /stultitiarum/, /vigilantias/ & /vigilantiarum,/
/speciebus/ & /specierum, froctuum, ornatuum, cultuum,
vultuum, ambitibus/ & /ambituum,/ aliaque hujus generis
innumera fando usurpare. Ex his paucis, exempli gratia,
propositis æstimare potes de cæteris omnibus, quæ
consimilem ad modum inflectuntur. H /Intenui labor./ B
/At tenuis non gloria./ N Succinam & ego, /si quem Numina
læva sinunt, auditque vocatus Apollo./ Nunc de derivatis
accipe. /Lego,/ non vereor usurpare, /legor/ non ausim dicere.
/Nasutus/ ausim dicere: /nasutior/ & /nasutissimus,/ nequaquam.
/Ornatus/ & /ornatissimus,/ /laudatus/ & /laudatissimus/ intrepide
dico: /ornatior/ & /laudatior/ nisi comperero, dicere relicio sit.
Nec quia /scriptor/ &  /lectio/ offendo apud Ciceronem, statim
ausim dicere, /scriptorculus/ & /lectiuncula/. B Immensam
rerum sylvam video. N Nunc accipe de compositis. /Amo,
adamo, redamo,/ dicam; /deamo/ non dicam.  /Perspicio/ dicam;
/dispicio/ non item. /Scribo, describo, subscribo, rescribo,
inscribo/ dicam; /transcribo/ non dicam, nisi deprehendero in
libris M.~Tullii. B Ne te plane commemorando defatiges
Nosopone, rem non aliter quam in speculo videmus.
N Hæc index ille minimus omnium complectitur. B
Cameli video sarcinam. H Et quidem justam. B Qua
ratione fit, ut in his tam variis non aberres? N Primum
hic nihil fido nec Grammaticis, nec cæteris auctoribus
quamlibet probatis, nec præceptionibus, nec regulis, nec
analogiis, quæ plurimis imponunt. In Elencho noto omnes
singularum vocum inflexiones, tum derivationes: postremo
compositiones. Quæ sunt apud Ciceronem, miniata
virgula signo: quæ non sunt, atra. Ita fieri non potest, ut
fallar unquam. B Quid si dictio sit apud Terentium aut
æque probatum auctorem, notabitur atra virgula? N
Nulla est exceptio. Ciceronianus non erit in cujus libris vel
una dictiuncula reperiatur, quam non possit in Ciceronis
lucubrationibus ostendere, totamque phrasim hominis non
aliter quam adulterinum numisma, reprobam judicabo, in
qua vel unum verbum resederit, quod Ciceroniani characteris
non habeat notam, cui soli velut eloquentiæ principi
datum est a Superis, Romani sermonis monetam cudere.
B Ista lex severior est etiam Draconis legibus, si ob unam
dictiunculam parum Ciceronianam, totum volumen damnatur,
quamvis alias elegans ac facundum. H Atqui
justum est. An non vides ob unicum numulum adulterinum
ingentem pecuniæ vim confiscari: & uno nævo, quamlibet
exiguo, totam puellæ formam, licet alias egregiam, devenustari?
B Accedo. N Ex his quæ diximus si jam omnia
conjicientes, satis intuemini quanta sit hujus indicis moles,
cogitate quanto major sit indicis, in quo formulas loquendi,
tropos & schemata, gnomas, epiphonemata, lepide dicta,
similesque dictionis delitias omnes sum complexus. Rursus
tertii, qui numeros omnes & pedes, quibus M.~Tullius
orationes partes inchoat, profert, finitque, continet. Nullus
est enim in toto Cicerone locus, quem non ad certos pedes
redegerim. B Ista moles vel elephantem bajulum
desideret. H Prorsus ἁμαξιαῖον onus narras. N Atqui
nihil mentior. B Næ tu septennium hoc haud male collocasti.
Nunc quando perpulcre instructus es indicibus,
superest ut nobis amicus amicis, ac συμμύσταις, & illud indices,
quibus rationibus supellectilem istam præclaram ad
scribendi, dicendive usum accommodare soleas. N Non
committam ut quicquam per me quidem vos latuisse videatur.
Ac de scribendo dicam prius, quando vere dictum est,
stylum optimum esse dicendi magistrum. Primum illud est:
Nunquam ad scribendum accingor, nisi nocte intempesta,

quum profunda quies, & altum silentium tenet omnia, & si
mavultis Marinis audire carmen:
`
Placidum quum carpunt fessa soporem
Corpora per terras, sylvæque & sæva quierunt
Æquora, cum medio volvuntur sidera lapsu,
Quum tacet omnis ager, pecudes pictæque volucres.
`
¶ Denique quum tanta rerum omnium tranquillitas est,
ut Pythagoras, si viveret, orbium cœlestium harmoniam
exaudire liquido posset. Nam tali tempore Dii Deæque
gaudent cum puris mentibus miscere colloquium. H Isto
noctis tempore nos profani lemurum occursus formidare
solemus. N At nobis Musæ dederunt & inauspicatus lemures,
& malignum spernere vulgus. B At sunt noctes
adeo tranquillæ, ut in his Austri Boreæque ruinas ædium,
ac miseranda ludant naufragia. N Novi, sed ego tranquillissimas
eligo. Non arbitror esse vanum quod scripsit Ovidius:
/Est Deus in nobis, agitante calescimus illo/. Si
quid igitur divinum habet hominis animus, id sese profert in eo profundissimo
silentio. B. Non me fugit, istud secretum semper
a laudatissimis viris fuisse captatum, quoties aliquid
immortalitate dignum molirentur. N Habeo Museum in
intimis ædibus, densis parietibus, geminis & foribus, & fenestris,
rimis omnibus gypso piceque diligenter obturatis,
ut vix interdiu lux aut sonitus ullus possit irrumpere, nisi vehementior,
qualis est fœminarum rixantium, aut fabrosum
ferrariorum. B Vocum humanarum tonitrua & officinarum
strepitus non sinunt animum sibi præsentem essse. N
Proinde ne in porximis quidem conclavibus patior quemquam
habere cubile, ne vel dormientium voces, ronchive,
cogitationis secretum interpellent. Sunt enim qui in somnis
loquuntur, & nonnulli tam clare stertunt, ut procul etiam
audiantur. H Mihi frequenter & sorices noctu scripturienti
negocium facessunt. N In meis ædibus ne muscæ
quidem locus est. B Sapienter tu quidem atque etiam feliciter
Nosopone, si queas & animi curas obstrepentes excludere:
quæ si nos & nocte comitantur in abditum illud,
quid profecerimus captato silentio? N Recte mones Bulephore.
Nam intelligo tumultus istos aliis sæpe molestiores
esse, quam vicinorum fabrorum folles aut malleos. B
Quid ergo? tibi nunquam obstrepunt, amor, odium, livor,
spes, metus, zelotypia? N Ne te multis morer, illud semel
scito Bulephore, qui amore, zelotypia, ambitione, studio
pecuniæ, similibusque tenentur morbis, eos frustra
hanc ambire laudem, cujus nos sumus candidati. Res tam
sacra requirit pectus non modo purum ab omnibus vitiis,
verumetiam ab omnibus curis vacuum, non aliter quam
secretiores illæ disciplinæ, Magia, Astrologia, & quam vocant
Alchumisticam. Porro leviores illæ curæ facile cedunt
intentioni tam acri, tamque seriæ. Quanquam & has, si
quæ sunt, dispello, priusquam sacrum illud adeam. Nam
in hoc animum multo studio consuefeci meum. Atque hac
potissimum de causa cælebs agere decrevi, nequaquam
ignarus quam sancta res sit conjugium: sed quod vitari nequit,
quin uxor, liberi, affines, multam curarum materiam
secum trahant. B Sapuisti Nosopone. Nam mea conjunx,
si noctu parem ad istum modum operam dare Ciceroni,
perrumperet ostium, laceraret indices, exureret schedas
Ciceronem meditantes: & quod his etiam st intolerabilius,
dum ego do operam Ciceroni illa vicarium accerseret,
qui ipsi pro me operam daret. Itaque fieret, ut dum
ego meditor evadere Ciceroni similis, illa gigneret aliquem
Bulephoro dissimilem. N Isthuc quoniam scio quibusdam
usu venisse, alieno monitus periculo, mihi in tempore
cavi. Eodem consilio, nec ullum munus publicum, nec
ecclesiasticam dignitatem suscipere volui, ne quid ex his
accederet animo sollicitudinis. B At ista magnis studiis
ambiuntur ab aliis. N Non equidem invideo. Mihi vel
consulatu, vel summi Pontificis regno potius est, cum esse,
tum haberi Ciceronianum. H Qui vere amat, præter
unam amare non potest. N Tum si quid hujus rei paro,
sub eam noctem a cœnam tempero, leviter etiam pransus, ne
quid crassæ materiæ, liquidioris animi sedem invadat: neu
qua nebula e stomacho exhalata gravet atque /affigat humo
divina particulam aura/. B Sic affectum fuisse arbitror
Hesiodum, quum Musæ cum ipso loquerentur. H At
/Ennius ipse pater nunquam nisi potus ad arma prosiliit dicenda/.
N Et ideo scripsit vinum olentia carmian. B Et

/satur/ est /quum dicit Horatius, *ohe/. N Quid agat furor
Poeticus, nihil ad nos Ciceronianum esse sobria res est. H
Me cerebrum destituit, si quando jejuno. N Non plane jejunium
est. Sumo decem acinos uvæ passæ minutulæ, quam
Corinthiacam vocant. Hic neque cibus est, neque potus,
& tamen utrumque est. B Intelligo. Leniter humectant,
conferuntque cerebro ac memoriæ. N Addo tria coriandri
grana saccaro incrustata. B Optime, ne quid vaporis
ex decem illis acinis provolet in mentis sedem. N Neque
vero quibuslibet noctibus abutor ad hanc operam. B
Non? Eas exceptisti, quibus sævit Auster aut Boreas. Fortassis
hibernas fugis ob noctis rigorem. N Hoc incommodi
facile depellit focus luculentus. H At interim obstrepit
fumus & materiæ crepitus. N Acapnis utor. B
Quas igitur noctes deligis? N Paucæ sunt felices huic
sane negocio: proinde prosperas deligo. B Unde quæso?
N Ex Astrologia. B Quum te plusquam totum possideat
Cicero, qui fuit ocium Astrologiæ perdiscendæ? N Indicem
mihi mercatus sum ab hujus artis peritissimo. Hujus
consilio rem gero. H Audio multos indicibus istiusmodi
fuisse delusos, quoties scriptor erravit in numero. N Exploratum
ac spectatum emi. B Deum immortalem, isthuc
est scribere: nec jam miror Hypologe, si nostra sunt
incondita rudiaque. Verum ad istum composito modum,
utra cogitatio prior, de rebus, an de verbis? N Utraque
prior, & utraque posterior. B Ænigma dedisti, non responsum.
N At explicabo nodum. In genere, de rebus
prior est cogitatio; in specie, posterior. B Nondum satis
liquet quid velis. N Exemplo faciam perspicuum. Statui
scribere Titio, sic fingite, ut quamprimum curet ad me
remittendos codices, quos illi commodato dedderam, si nostram
amicitiam velit esse incolumemm. Nam incidisse quiddam,
ut illis mihi vehementer sit opus. Id si fecerit, nihil
esse in rebus meis, quod non suum ducere possit: Sin minus,
me veteris amicitiæ tesseram illi remittere, ac simultatem
denunciare. Hæc prima cogitatio nimirum de re, sed in genere.
B Intelligo. N Huic illico succedit verborum cura.
Evolvo quam plurimas Ciceronis epistolas: elenchos
meos omnes consulo: seligo voces aliquot insigniter Ciceronianas,
deinde tropos, formulas: tum numeros: demum
affatim instructus hujusmodi supellectile, dispicio quos flosculos
quibus locis possim inserere. Mox ad sententiarum
curam redeo. Hoc enim jam artis est, sensus ad hæc verborum
ornamenta invenire. H Haud aliter quam si quis
egregius artifex, vestem præclaram apparet, ad hæc, monilium,
anulorum & gemmarum vim, mox ceream affingat
statuam, cui hæc accommodet ornamenta, vel potius
quam ad ipsa conflectat ornamenta. B Quidni? Verum
age Nosopone. Num tota nox uni datur epistolæ? N
Quid mihi narras unam? Musis pulchre videor litasse, si periodum
unicam absolverit nox hiberna. B Itane de re
tam non magna, tam prolixas scribis literas? N Imo perbreves,
ne sis insciens, ut quæ sextam periodum non excedant.
B Quin igitur sex noxtes sufficiunt his absolvendis?
N Quasi satis sit scripsisse semel. Decies refingendum quod
scripseris: decies ad indicem exigendum, ne qua forte dictiuncula
te fefellerit adulterina. Rursus altera superest
examinatio de tropis ac formulis, postrema de numeris &
compositione. B Isthuc, nimirum, est opus absolvere.
N Ne id quide satis, ô bone. Dehinc quod elaboratum
est cura, quanta potest maxima, seponendum est in aliquot
dies, ut ex intervallo, refrigerato jam inventionis amore,
velut aliena legas, quæ tua sunt. Hic demum gravis agitur
censura. Hoc severum, incorruptum, &, ut Græci vocant,
ἀδέκαστον judicium, ubi qui scripsit ex parente fit Areopagites.
Hic sæpenumero fit, ut verso stylo, nihil relinquas.
B Omnino sic fiunt accuratæ, sed interim ille fruitur
codicibus abs te desideratis. N Isthuc incommodi
malim perpeti quam aliquid a me proficisci, quod non sit
Ciceronianum. Ducitur suo quisque judicio. Ego malim
multum scribere quam multa. B Scribendi rationem habemus.
Ad dicendum qua meditatione te paras? N Prima
cautio est, ne cui loquar Latine: quod queam effugere.
B Ne Latine? Atqui dicendo fieri prædicant, ut bene
dicamus. Novum autem exercitationis genus, si silendo
discimus loqui. N Dicendo fit ut dicamus expedite: ut

Ciceroniano more, nequaquam. Qui se parant equestri
certamini, generosos equos a cursu prohibent, quo ad seriam
rem integris viribus veniant. Nec venator prius demit
lorum generoso cani, quam visa est fera. Ad garriendum
de quibuslibet nugis, sufficit mihi sermo Gallicus, aut
Batavicus: profanis ac vulgaribus fabulis non contamino
sacram linguam. Quod si qua res urget, ut Latine dicendum
sit, & pauca loquor, nec sine præmeditatione. Et in eum
usum habeo paratas aliquot formulas. B Quas dicis formulas?
N Velut si sit salutandus, aut resalutandus amicus
eruditus, qui forte factus est obvius, aut vicissim laudandus
qui te laudarit, aut si gratulandum ex longinqua peregrinatione
reduci, sive ex ægrotatione gravi redivivo, aut agendæ
gratiæ qui præstitit officium, aut bene precandum ei
qui nuper duxerit uxorem, aut deplorandus casus, cui
periit uxor. Ad hæc & hujusmodi, formulis instructus sum e
Cicerone decerptis atque concinnatis, eas edidici, quo possim
uti velut ex tempore. Porro is quis casus inciderit, ut
vitari non queat quit in longum proferatur sermo, protinus
multa lectione diluo quod contractum est labis. Neque
enim me fugit, hoc ipso colloquio, quod vobiscum nunc
habetur, quantum flagitiorum admittam, quantum detrimenti
capiam ad id quod molior. B Quid si detur spatium
meditationi? N Tum quod fuerit iis, quas dixi, rationibus
elucubratum edisco, quoque sit memoria certior, subinde
mecum recito: ita fit, ut quum res poscit, veluti de scripto
pronunciem. B Quid si qua necessitas exigeret extemporalem
orationem? N Qui potest incidere, qui nihil
ago publicum? Et si quam functionem publicam obirem,
non sum melior Demosthene, qui nunquam voluit nisi
meditatus assurgere, quamlibet populi vocibus efflagitatus.
Nec mihi pudendum ducerem, quod in Oratorum apud
Græcos principe laudatur: nec me pœniteat convitii, si
quis dicat mea *τὸν λύχνον ἀπόζειν. B Equidem & propositum
tuum admiror, & animi fortitudinem suspicio,
Nosopone, supra quam dici possit: inviderem etiam, si vel
in hoc genere studiorum, vel inter tam conjunctos amicos
ac sodales, tanta pestis incidere posset. Cæterum quoniam
arduum est quod expetimus, & via non modo longa ac perdifficilis
est, verumetiam anceps, si periculum proprie tuum
esset, tamen arbitrarer hoc esse necessitudinis nostræ, neque
vulgaris, neque recentis, liberis consiliis amico prospicere,
ne not curas, tot vigilias cum valetudinis ac rei familiaris
dispendio frustra susciperet, susceptas urgeret: neve, quod
in rebus humanis nimium frequenter accidere videmus,
pro thesauro diu multumque quæsito tandem reperiret carbones.
Nonc vero quum pari cupidine ducamur omnes,
ejusdemque Nymphæ teneamur amore, nam & Hypologus
ejusdem est animi: tuæ quoque fuerit humanitatis, &
si quid admonemus, boni consulere, & si quid habes melius,
libenter amicis communicare. N Æquissimum,
Bulephore, postulas: proinde nec te gravatim audiam, nec
maligne, si quid consulere queam, in medium conferam.
B Primum illud mihi tecum convenit, opinor, ei qui dicendi
scribendive laudem affectat, cognitis ante diligenterque
perceptis artis præceptionibus, ex multis laudatis
scriptoribus optimum quempiam esse seligendum quem
imitetur, & ad quem exprimendum exprimendum se componat. N Maxime.
B Neminem autem esse, duntaxat apud Latinos,
qui pluribus eloquentiæ virtutibus excellat quam M. Tullius,
de quo jure optimo prædicatum est, quod de Apelle,
in quem unum conflatum erat, quicquid in cæteris pictoribus
erat eximium ac singulare. N Quis isthuc neget?
B Dabis veniam, Nosopone, si crassius rusticiusque collegero,
Dialectices rudis. N Inter amicos decet omnia
boni consulere. Quanquam & alioqui mihi satis argute colligit,
qui vere colligit. B Age, quid igitur sentis de Zeuxide
Heracleota? N Quid aliud, quam quod excellentissimo
graphices artifice dignum est? B Nam & ingenio
judicioque valuisse putas? N Quî potuit ars tanta carere
judicio? B Commode respondes. Quid igitur illi veniebat
in mentem, ut, quum Crotoniatis picturus Helenæ simulacrum,
in quo decreverat quicquid artis suæ viribus
posset explicare, & absolutum formæ muliebris (nam in
hoc argumento cæteris antecelluisse legitur) exemplar vivæ
simillimum edere, in quo nulla venustatis portio desiderari

|*| /Lucertanm olere,/ quod objiciebatur Demostheni.

indies accrescunt flammæ -> in dies accrescunt flammæ
in medio ne versus sit dictio -> in medione versus sit dictio
amore, Nam -> amore, nam