colloquia/data/842-senatulus.txt

Titulus: SENATULUS, /sive/ * Γυναικοσυνέδριον.
Personæ: Cornelia, Margareta, Perotta, Julia, Catharina.

|Co| Quod felix faustumque sit huic ordini,
totique Reipublicæ fœmineæ,
& frequentes hodie convenistis & alacres;
unde spem optimam concipio,
futurum,
ut Deus propitius cuique ea suggerat in animum,
quæ ad communem omnium & dignitatem,
& utilitatem pertinent.
Scitis,
opinor,
omnes,
quantum hinc commodis nostris decesserit;
quod,
cum viri quotidianis conventibus suum agant negotium,
nos colo telæque assidentes,
causam nostram deserimus.
Itaque res huc devenit,
ut nec inter nos sit ulla Reipublicæ disciplina,
& viri nos pene pro delectamentis habeant,
vixque hominis vocabulo dignentur.
Quod si,
qua cœpimus,
pergamus;
divinate vos ipsæ,
quo tandem res sit evasura,
vereor enim verba sinistri ominis eloqui.
Ut dignitatem nostram negligamus,
certe incolumitas debet esse curæ.
At sapientissimus ille Rex scriptum reliquit,
/*Ibi demum esse salutem,
ubi multa consilia./
Habent Episcopi suas synodos,
habent Monachorum greges sua conciliabula,
habent milites suas stationes,
habent fures sua conventicula,
denique habet & formicarum genus suos congressus.
Solæ omnium animantium mulieres nunquam coimus.
|Ma| Sæpius quam decet.
|Co| Nondum interloquendi tempus est;
sinite me perorare;
dabitur singulis dicendi locus.
Neque novum est quod facimus,
vetus exemplum revocamus.
Siquidem ante annos mille trecentos,
ni fallor,
Heliogabalus,
Cæsar laudatissimus.
|Pe| Qui laudatissimus,
quem unco tractum in cloacam projectum esse constat?
|Co| Rursus interpellor.
Si quem hac ratione probamus aut improbamus,
malum dicemus Christum,
quod in crucem suffixus sit:
pium Domitium,
quod domi sit mortuus.
Atqui nihil objicitur Heliogabalo atrocius,
quam quod sacrum ignem,
qui a Vestalibus servabatur,
in terram abjecerit:
quodque domi in larario Mosen habuerit & Christum,
quem illi contumeliæ caussa *Chrestum vocabant.
Is igitur Heliogabalus instituit,
ut quemadmodum Imperator cum suis habebat senatum,
in quo de rebus communibus consultaret:
ita haberet & mater illius Augusta senatum suum,
in quo de fœmineæ gentis negotiis tractaretur;
quem viri vel jocandi,
vel discernendi gratia,
/Senatulum/ vocabant.
Hoc exemplum tot jam sæculis intermissum,
res ipsa jam dudum monet nos instaurare.
Nec ullam moveat,
quod Paulus Apostolus vetat mulierem loqui in cœtu,
quam ille vocat Ecclesiam:
de cœtu virorum loquitur,
hic cœtus est muliebris.
Alioqui si semper tacendum erat fœminis,
in quem usum natura dedit nobis & linguas,
non minus expeditas quam sunt virorum,
& vocem non minus sonoram?
quamquam illi sonant raucius,
ac propius referunt asinos,
quam nos.
Verum illud oportet nobis omnibus esse curæ,
ut ea gravitate tractemus hoc negotium,
ne rursus viri *Senatulum appellent;
aut fortasse probrosius aliquod nomen excogitent,
ut solent in nos libenter esse dicaces.
Quamquam si liceat illorum comitia veris æstimare,
plusquam muliebria videri possint.
Videmus,
Monarchas tot jam annis nihil aliud quam belligerari:
inter Theologos,
Sacerdotes,
Episcopos,
& populum nihil convenire:
quot homines,
*tot sententiæ;
& in his ipsis plusquam muliebris est inconstantia.
Nec civitati cum civitate,
nec vicino cum vicino concordia est.
Si nobis essent traditæ rerum habenæ;
aliquanto,
ni fallor,
tolerabilius haberent res humanæ.
Non est fortasse fœminei pudoris,
tantis proceribus tribuere stultitiam;
at fas est,
opinor recitare quod scripsit Solomon Proverbiorum capite decimo tertio:
/Inter superbos semper jurgia sunt:
qui autem agunt omnia cum consilio,
reguntur sapientia./
Sed ne vos longiore morer proœmio,
uti singula gerantur ordine,
decenter & sine tumultu,
primo loco tractandum erit,
quæ debeant interesse concilio,
quæ submovendæ sint.
Nam immodica turba tumultus est verius,
quam concilium:
& paucorum consessus habet quiddam tyrannicum.
Huc ego censeo nullam recipiendam virginem;
eo quod incident permulta,
quæ non decet illas audire.
|Jv| At quo signo dignoscas virgines?
An pro virginibus habebuntur,
quæcunque coronam gestant?

|*| Γυναικοσυνέδριον ] Id est, /conciliabulum muliercularum./
|*| /Ibi demum/ ] Proverb.~12.
|*| Vide /Suetonium/ in Claudio cap.~25.
|*| /Senatulum/ ] Vide /Lampridium/ in Heliogabalo.
|*| /Tot sententiæ/ ] Terentianum est.

|Co| Non.
At nuptas tantum recipiendas censeo.
|Jv| Et inter nuptas virgines sunt,
quæ maritos habent eunuchos.
|Co| Sed tribuatur hoc honoris conjugio,
ut nuptæ pro mulieribus habeantur.
|Jv| Alioqui si non excludimus nisi virgines,
erit immensa turba,
nec multum decrescet numero.
|Co| Excludentur & plus quam ter nuptæ.
|Jv| Quam ob rem?
|Co| Quoniam illis velut emeritis debetur missio.
Idem censeo de septuagesimum annum egressis.
Statuendum ne qua nominatim de viro suo loquatur petulantius;
in genere fas sit; 
sed ea moderatione, 
ne quid nimis.
|Ca| Qui minus hic libere de viris liceat dicere, 
cum ipsi de nobis nusquam non loquantur? 
Meus Titius si quando studet esse conviva festivior, 
narrat quid mecum noctu egerit,
quid dixerim;
neque raro multa solet affingere.
|Co| Si velimus fateri verum,
nostra dignitas pendet a viris:
eos si traducimus,
quid aliud quam nos ipsas dehonestamus?
Quanquam autem habemus non paucas justæ querimoniæ caussas,
tamen expensa rerum omnium summa,
nostra potior est,
quam illorum conditio.
Illi dum quærunt rem,
per omnes terras ac maria volitant,
non sine capitis discrimine:
illi,
si bellum incidat,
excitantur buccina,
ferrei stant in acie,
dum nos domi sedemus tutæ.
Si quid committunt adversus leges,
gravius in illos animadvertitur,
nostro sexui parcitur.
Denique magna ex parte in nobis situm est,
ut commodos habeamus maritos.
Restat ut de consessus ordine statuatur,
ne nobis eveniat,
quod frequenter usu venit,
Regum,
Principum ac Pontificum oratoribus,
qui in Conciliis totos tres menses litigant,
antequam possint considere.
Itaque censeo primum esse debere nobilium ordinem;
& in his præcedent quæ quatuor habent nobilitatis partes:
proximæ quæ tres:
deinde,
quæ duas:
postremæ,
quæ unam:
postremo,
quæ dimidiatam.
Et in singulis ordinibus locus ex antiquitate designabitur.
Nothæ in suo quoque ordine extremum tenebunt locum.
Alter consessus erit plebejarum.
In hoc primas tenebunt quæ copiosiorem sobolem enixæ sunt.
Inter pares litem dirimet ætas.
Tertius erit earum quæ nondum pepererunt.
|Ca| Quo mittis viduas?
|Co| Commode mones.
Istis locus dabitur in medio matrum,
si modo liberos habent,
habuerintve.
Steriles extremum obtinebunt locum.
|Jv| Quem locum designas Sacerdotum ac Monachorum uxoribus?
|Co| De his proximo consessu deliberabimus.
|Jv| Quid de his,
quæ corpore faciunt quæstum?
|Co| Non patiemur hunc senatum admixtu talium inquinari.
|Jv| Quid de concubinis?
|Co| Istarum non simplex est genus;
de quibus per otium tractabitur.
Adjiciendum est,
quomodo fieri debeat Senatusconsultum,
punctisne,
an calculis,
an suffragiis vocalibus,
an porrectis digitis,
an discessione.
|Ca| In calculis dolus est,
quemadmodum & in punctis:
si pedibus eatur in sententiam,
quoniam vestes longas gerimus,
nimium movebimus pulveris:
optimum igitur,
ut voce pronunciet unaquæque quod sentit.
|Co| At difficile est numerare voces.
Deinde cavendum ne fiat pro concilio convicium.
|Ca| Nihil fiet absque notariis, ne quid possit excidere.
|Co| Ita quidem consultum est numero.
Sed quibus modis excludes convicium?
|Ca| Ne qua loquatur nisi rogata,
& suo ordine.
Quæ secus fecerit,
e senatu movebitur.
Tum si qua quid effutierit eorum,
quæ heic aguntur, silentio plectetur triduano.
|Co| Hactenus de ratione tractandi.
Nunc accipite quibus de rebus consultandum sit.
Primam oportet esse curam dignitatis:
ea potissimum sita est in cultu.
Cujus rei tantus est neglectus,
ut hodie vix agnoscas discrimen inter nobilem & plebejam,
inter nuptam & virginem aut viduam,
inter matronam & meretricem.
Adeo sublatus est pudor,
ut quidvis usurpent quælibet.
Videre est plusquam plebejas ac loci plane sordidi,
vestiri holosericis,
undulatis,
florulentis,
virgatis,
byssinis,
aureis,
argenteis,
pellibus Zebellinis,
Madauricis,
cum interim maritus domi consuat calceos.
Digitos habent smaragdis & adamantibus onustos;
nam uniones nunc vulgo fastidiuntur,
ne quid querar de succinis & coralliis & crepidis inauratis.
Satis erat tenuibus,
in honorem sexus,
cingulis uti sericis,
ac fimbrias vestium,
serico limbo decorare:
nunc geminum est malum,
& res familiaris extenuatur,
& ordo,
qui dignitatis est custos,
confunditur.
Si pilentis & lecticis eboratis ac bysso tectis vehuntur plebejæ,
quid relictum est nobilibus ac potentibus?
Et si vix equiti nupta,
caudam trahit ulnarum quindecim,
quid faciet Ducis aut Comitis uxor?
Atque hæc res hoc est intolerabilior,
quod mira temeritate subinde mutamus cultum.
Pridem e porrectis a vertice cornibus,
pendebant linteamina.
Hoc ornatu fœminæ principes discernebantur a plebejis.
Illæ,
ne quid conveniret,
sumserunt pilea,
foris ostentantia pelles albas nigris maculis variegatas.
Statim vulgus arripuit.
Rursus mutato cultu sumserunt flammea nigra bysso.
Id fœminarum vulgus non solum ausum est imitari,
verum etiam addiderunt fimbrias aureas,
denique & gemmas.
Olim nobilium erat,
a fronte atque a temporibus revulsis pilis,
in verticem capillos cogere.
Non diu licuit,
mox quælibet æmulatæ sunt.
Tandem demiserunt crines in frontem;
protinus & hoc imitatæ sunt plebejæ.
Solæ nobiles olim habebant laterones & anteambulones;
& ex his unum delicatum,
qui surrecturæ manum porrigeret,
qui lævam incedentis brachio dextro fulciret;
nec hoc honoris concedebatur nisi bene nato.
Nunc ut passim id faciunt matronæ,
ita quoslibet ad hoc officii recipiunt,
quemadmodum ad gestandam a tergo caudam.
Item olim solæ nobiles salutabant osculo,
nec quemvis ad osculum recipiebant,
imo ne dextram quidem porrigebant quibuslibet.
Nunc qui corium olent,
irruunt ad osculum fœminæ,
quæ scutum habet plenæ nobilitatis.
Ne in conjugiis quidem habetur ulla dignitatis ratio.
Patriciæ nubunt plebejis,
plebejæ patriciis:
ita nascuntur nobis hybridæ.
Nec ulla tam obscuro loco nata est,
quæ metuit adhibere fucos omnes nobilium:
cum plebejis sufficere deberet,
aut flos recentis cerevisiæ;
aut succus recens ab arbore detracti corticis,
aut si quid aliud parvo parabile:
purpurissam,
cerussam,
stibium,
reliquosque colores elegantiores oportebat claris fœminis relinquere.
Jam in conviviis,
in publico incessu,
quam nullus ordo!
Sæpe fit ut negotiatoris uxor,
dedignetur utroque parente nobili cedere.
Res igitur ipsa jam dudum hortatur,
ut hisce de rebus aliquid certi statuamus.
Atque hæc inter nos facile poterunt transigi,
quoniam nonnisi ad fœmineum pertinent genus.
Est autem & quod cum viris agamus,
qui nos summovent ab omni dignitate,
ac tantum non pro lotricibus & cocis habent,
ipsi res omnes pro suo gerunt arbitratu.
Concedemus igitur illis magistratus publicos,
ac bellicæ rei curam.
Quis hoc ferat,
quod in clypeo semper uxoris insignia lævum habent latus, 
etiamsi tribus partibus superet viri nobilitatem? 
Deinde par est, 
ut in elocandis liberis etiam mater habeat jus suffragii.
Et fortassis hoc quoque evincemus,
ut vicissim geramus officia publica;
dumtaxat, quæ intra mœnia,
& sine armis geri possunt.
Hæc est summa rerum,
de quibus mihi videtur operæ pretium consultare.
Super his apud se quæque deliberet,
ut de singulis fiant senatusconsulta;
& si cui vestrum aliud quippiam in mentem venerit,
cras in medium conferat.
Conveniemus enim diebus singulis,
donec synodum absolverimus.
Adhibeantur notariæ quatuor,
quæ notis excipiant quidquid dicatur.
Præterea quæstoriæ duæ,
quæ loquendi potestatem vel faciant,
vel adimant.
Sit hic consessus divinationis loco.