colloquia/data/689-apotheosis-reuchlini-captionis.txt

Titulus: De incomparabili heroe Johanne Reuchlino in divorum numerum relato.
Personæ: Pompilius, Brassicanus.
|Po| Unde nobis petasatus?
|Br| E Tubinga.
|Po| Nihilne istic rei novæ?
|Br| Equidem demiror usque adeo mortales omnes teneri siti quadam rerum novarum.
At ego Lovanii *Camelum quendam audivi concionantem,
fugiendum quidquid esset novum.
|Po| Vocem Camelo dignam.
Dignus erat homo,
si tamen homo fuit,
qui nunquam mutet veteres calceos,
aut putre subligar,
semper vescatur putribus ovis,
nec aliud bibat quam vappam. 

|*| /Camelum/] Camelum dixit detracta litera /pro/ Carmelita.

|Br| At idem,
ne sis inscius,
non usque adeo delectatur rebus veteribus,
ut malit jus pridianum quam recens.
|Po| Sed omisso Camelo,
dic si quid adfers novi.
|Br| Adfero quidem,
sed,
ut ille ajebat,
malum.
|Po| Atqui istuc ipsum olim erit vetus.
Ita fieri necesse est,
ut si omnia vetera sint bona,
omnia nova mala,
quæcunque nunc bona sunt,
fuerint olim mala;
& quæ nunc sunt mala,
sint olim futura bona.
|Br| Ita videtur juxta decretum Cameli.
Immo consequitur,
ut qui olim adolescens fuit malus fatuus,
quia recens;
idem nunc sit bonus fatuus,
quia senuit.
|Po| Sed age prome quidquid est.
|Br| Egregius ille trilinguis eruditionis phœnix Joannes *Reuchlinus vita defunctus est.
|Po| Rem certam narras?
|Br| Certiorem quam vellem.
|Po| Sed quid istuc mali, relicta posteris honestissimi nominis immortali memoria,
ab hujus vitæ malis demigrare in consortium beatorum?
|Br| Quis istuc tibi indicavit?
|Po| Res ipsa.
Nec enim potest aliter mori,
qui sic vixit.
|Br| At magis etiam isthuc diceres,
si scias,
quod ego.
|Po| Quidnam,
obsecro?
|Br| Non est fas referre.
|Po| Quam ob rem?
|Br| Quia qui credidit,
stipulatus est arcani silentium.
|Po| Eadem lege committe & mihi:
recipio tibi silentium optima fide.
|Br| Quamquam ista fides me jam sæpenumero fefellit;
tamen age,
committam:
præsertim cum res sit ejus generis,
ut expediat etiam esse notam bonis omnibus.
Est Tubingæ quidam instituti Franciscani,
vir omnibus habitus eximiæ sanctimoniæ,
præterquam ipsi.
|Po| Magnum dicis argumentum veræ sanctimoniæ.
|Br| Agnosceres hominem,
& fatereris verum,
si nomen ederem.
|Po| Quid,
si divinem?
|Br| Licet.
|Po| Admove aurem.
|Br| Quid opus,
cum simus soli?
|Po| Ita mos est.
|Br| Is ipse est.
|Po| Est homo certissimæ fidei.
Mihi Sibyllæ folium erit quidquid ille dixerit.
|Br| Audi igitur totum dialogum bona fide.
Ægrotabat noster Reuchlinus,
satis quidem periculose,
sed ita ut bona spes esset fore,
ut revalesceret;
vir dignus qui nunquam senesceret,
ægrotaret aut moreretur.
Mane visebam meum Franciscanum,
ut animi mei molestiam oratione sua leniret.
Nam ægrotabam una cum ægrotante amico,
quem amabam ut patrem.
|Po| Phy!
quis illum usquam non amavit,
nisi vir pessimus?
|Br| Hic Franciscanus meus,
Brassicane,
inquit,
emove penitus ex animo mœrorem omnem:
Reuchlinus noster desiit ægrotare.
Quid?
inquam,
an subito revaluit?
nam ante biduum non admodum læta promittebant medici.
Tum ille,
Revaluit,
inquit,
sed ita,
ut posthac non sit illi formidanda valetudo adversa.
Noli flere,
(nam videbat erumpentes lacrymas,)
prius quam audias rem omnem.
Sex dies sunt,
quod hominem non inviseram,
sed tamen quotidianis precibus illius salutem Domino commendabam.
Hodierna nocte cum me a matutinis hymnis in strato composuissem,
blandus quidam minimeque gravis somnus obrepsit.
|Po| Nescio quid læti mihi præsagit animus.
|Br| Non est tibi læva mens.
Visus sum mihi,
inquit,
consistere ad ponticulum quendam,
per quem transitus erat in pratum quoddam longe amœnissimum.
Adeo blandiebatur oculis graminum & frondium plus quam smaragdinus viror,
sic arridebant incredibili colorum varietate flosculorum stellulæ;
sic spirabant omnia,
ut quod erat pratorum citra rivum,
quo dirimebatur felicissimus ille campus,
nec vivere,
nec virere videretur,
sed mortua,
inamœna,
putidaque omnia.
Atque interim dum totus sum in eo spectaculo,
commodum præterierat Reuchlinus;
præteriens Hebraice precatus est pacem.
Jam medium pontis transierat prius quam sentirem:
parantem accurrere,
respiciens vetuit.
/Nondum fas,/
inquit.
/Quinto abhinc anno nos sequeris.
Interim eorum quæ aguntur,
testis ac spectator assistito./
Heic ego:
Nudus erat,
inquam,
Reuchlinus,
an vestitus?
solus,
an comitatus?
Vestium,
inquit,
nihil habebat,
præter unam candidissimam:
Damascenam esse dixisses,
candore mire lucido:
pone sequebatur puer incredibili specie,
alatus:
suspicabar,
illius esse genium bonum.
|Po| Sed nullusne comitabatur genius malus?
|Br| Imo aliquot,
ut Franciscanus ille arbitrabatur.
Procul,
inquit,
a tergo sequebantur aves aliquot pennis cætera nigris,
nisi quod explicatu alarum gilvas verius,
quam candidas plumas ostenderent.
Picæ,
inquit,
videri poterant colore & voce,
nisi quod singulæ sedecim picas æquarent magnitudine corporis,
nihilo minores vulturibus,
cristam gestantes vertice,
rostris & unguibus aduncis,
ventre prominente.
Harpyiæ videri poterant,
si tres modo fuissent.

|*| /Reuchlinus/] Est hic Joannes Reuchlinus,
teste Gualterio,
discipulus Joannis a Lapide,
Professor Tubingensis,
domo Phorcensis,
vixit circa annum 1500.

|Po| Quid moliebantur istæ furiæ?
|Br| Procul,
inquit,
obstrepebant heroi Reuchlino,
& impetituræ videbantur,
si licuisset.
|Po| Qui minus licuit?
|Br| Quia versus Reuchlinus,
objecta manu crucis imaginem exprimens,
Abite,
inquit,
quo dignum est,
malæ pestes.
Satis sit vobis negotium facessere mortalibus:
in me jam,
immortalibus adscriptum,
nihil habet juris vestra dementia.
Vix ea dixerat,
inquit Franciscanus,
mox aberant fœdissimæ volucres,
sed relicto fœtore,
ad quem collatum oletum videri posset samsucinum,
aut foliatum.
Dejerabat se citius vel ad inferos descensurum,
quam sustineret iterum afflari tali thymiamate.
|Po| Male sit illis pestibus.
|Br| Sed audi cætera quæ narravit mihi Franciscanus.
Dum hæc intentus contemplor,
inquit,
jam ponti vicinus erat divus Hieronymus,
qui Reuchlinum hisce verbis compellabat:
/Salve, collega sanctissime.
Datum est hoc mihi negotium,
ut te exceptum deducam in consortium cœlitum,
quod tuis sanctissimis laboribus destinavit divina benignitas./
Simulque vestem protulit,
qua Reuchlinum induit.
Tum ego,
Dic,
inquam,
mihi,
quo cultu,
quave specie videbatur Hieronymus?
Eratne tam senilis,
quam illum pingunt?
aut cucullam habebat,
*aut galerum,
ac pallium cardinalitium,
aut leonem comitem?
Ad hæc ille:
Nihil,
inquit,
istiusmodi.
Species erat amœna,
quæ sic ætatem testabatur,
ut nihil haberet squaloris,
dignitatis plurimum.
Quorsum autem illic opus erat comite leone,
quem illi pictores adjunxerunt?
vestem gerebat ad talos usque demissam;
crystallum diceres pellucidum.
Ejusdem erat formæ,
quam Reuchlino tradidit.
Tota undique picta erat linguis triplici colorum varietate.
Quædam pyropon præ se ferebant,
nonnullæ smaragdum,
tertiæ sapphirum.
Pellucebant omnia,
nec mediocrem gratiam addebat ordo.
|Po| Conjicio id fuisse insigne trium linguarum,
quas calluerunt.
|Br| Non est dubium.
Nam & fimbriæ,
ut ajebat,
trium linguarum literis,
triplici colore distinctis,
visebantur inscriptæ.
|Po| Num incomitatus aderat Hieronymus?
|Br| Incomitatus, inquis?
Totus ille campus obsidebatur myriadibus Geniorum,
nec aliter oppleverant aerem totum,
quam videmus in solis radiis,
volitare minuta corpuscula,
quæ vocant ἄτομα,
si tamen a re tam humili huc ducenda est comparatio.
Neque cœlum videre licuisset,
neque campum,
nisi pellucerent omnia.
|Po| Euge,
Reuchlino gratulor.
Quid deinde factum est?
|Br| Hieronymus,
inquit,
honoris gratia complexus dextrum Reuchlinum,
deduxit in medium pratum.
Ibi collis erat in medio prominens.
In hujus vertice uterque alterum blando osculo complexus est.
Atque interea vasto hiatu cœlum superne diduxit sese,
majestatem quandam inenarrabilem exhibens,
sic ut ad eam speciem,
cætera pene sorderent,
quæ tamen antea videbantur esse mirifica.
|Po| Non possis aliquam imaginem nobis depingere?
|Br| Qui possim ego,
qui non vidi?
Is qui vidit,
negavit se ullis vocibus vel somnium rei posse depingere:
tantum hoc ajebat,
se vel millies mori paratum,
si liceat iterum eo spectaculo,
quamlibet exiguo momento frui.
|Po| Quid tandem?
|Br| Ex hiatu cœli demissa est ingens columna igne pellucido,
sed amœno:
per eam in complexu duæ sanctissimæ animæ subvectæ sunt in cœlum,
choris angelicis tanta melodia delinientibus omnia,
ut Franciscanus neget,
se unquam ejus voluptatis meminisse posse,
quin erumpant lacrymæ.
Secuta est mira fragrantia.
Ubi somnus reliquit hominem,
si tamen ille somnus dicendus est,
erat dementi similis;
non credebat,
sese esse in cellula sua;
requirebat pontem ac pratum suum;
nec aliud loqui,
nec aliud cogitare poterat.
Seniores ejus collegii,
ubi senserunt rem non esse fabulosam,
(nam compertum est eadem hora terris excessisse Reuchlinum,
qua visio viro illi sanctissimo apparuit;)
concordibus animis egerunt gratias Deo,
qui benefacta piorum præmiis amplissimis remuneratur.
|Po| Quid igitur superest,
nisi ut sanctissimi viri nomen adscribamus calendario sanctorum?
|Br| Id ego facturus eram,
etiam si nihil tale vidisset Franciscanus,
& quidem aureis literis, proxime divum Hieronymum.

|*| Imperiti,
nimirum,
non ita multum ante /Erasmi/ ætatem,
ex putidis fabulis,
existimabant /Hieronymum/ fuisse Romanæ Ecclesiæ Cardinalem;
quod commentum non semel risit /Erasmus,/
in scholiis ad /Hieronymi/ Opera.

|Po| Emoriar,
nisi idem facturus sum in codice meo.
|Br| Quin & in meo larario stabit aureus inter divos selectos.
|Po| Stabit & in meo vel gemmeus,
si suppetat animo facultas.
|Br| Ponetur & in bibliotheca,
Hieronymo proximus.
|Po| Addetur & meæ.
|Br| Imo si grati volent esse,
idem facient omnes,
qui colunt & amant linguas ac bonas literas,
præsertim sacras.
|Po| Dignus est videlicet.
Sed nihil te movet ille scrupulus,
quod nondum relatus est in numerum divorum,
auctoritate Romani Pontificis?
|Br| Quis canonizavit
(sic enim vocant)
divum Hieronymum?
quis Paulum?
quis Virginem matrem?
Utrorum memoria sanctior apud pios omnes?
horum quos insignis pietas,
quos ingenii,
vitæque monumenta commendant affectibus omnium;
an Catharinæ Senensis,
quam in divarum numerum retulisse fertur Pius,
ejus nominis secundus,
in gratiam ordinis et urbis?
|Po| Vera prædicas.
Ille demum verus cultus est,
qui sponte cœlo dignis meritis defunctorum exhibetur,
quorum beneficia perpetuo sentiuntur.
|Br| Quid igitur?
Putas tu hujus viri mortem deplorandam?
Diu vixit,
si quid ea res facit ad felicitatem hominis.
Reliquit nunquam intermoritura virtutis suæ monumenta.
Benefactis consecravit nomen suum immortalitati.
Nunc exemptus malis,
cœlo fruitur,
& cum Hieronymo confabulatur.
|Po| At multa passus est in vita.
|Br| Sed plura passus est divus Hieronymus.
Felicitas est,
ob bona pati a malis.
|Po| Fateor certe;
ob optima a pessimis multa perpessus est Hieronymus.
|Br| Quod olim fecit Satanas per Scribas & Pharisæos in Dominum Jesum,
hoc & nunc facit per Pharisaicos quosdam in optimos quosque viros,
ac de genere mortalium suis vigiliis bene merentes.
Nunc ille metit optimam messem pro semente,
quam fecit.
Interim nostræ partes erunt,
illius memoriam habere sacrosanctam;
illius nomen ferre laudibus;
ac subinde illum salutare verbis hujusmodi:
/O sancta anima,
sis felix linguis,
sis felix linguarum cultoribus,
faveto linguis sanctis,
perdito malas linguas,
infectas veneno gehennæ./
|Po| Ita faciam,
ac sedulo prædicabo cæteris,
ut idem faciant.
At non dubito,
multos futuros,
qui precatiunculam aliquam desiderent,
quandoquidem hoc receptum,
qua sanctissimi herois memoriam celebrent.
|Br| Hoc dicis,
quod isti /Collectam/ appellant?
|Po| Scilicet.
|Br| Hanc paraveram & ante mortem.
|Po| Recita, quæso.
|Br| /Amator humani generis Deus,
qui donum linguarum,
quo quondam Apostolos
tuos ad Euangelii prædicationem per Spiritum tuum Sanctum cœlitus instruxeras,
per electum famulum tuum Joannem Reuchlinum mundo renovasti:
da,
ut omnibus linguis,
omnes ubique prædicent gloriam Filii tui Jesu,
ut confundas linguas pseudoapostolorum,
qui conjurati substruunt impiam turrim Babel,
tuam gloriam obscurare conantes,
dum suam student attollere:
cum uni tibi debeatur omnis gloria,
cum Jesu Filio tuo unigenito,
Domino nostro,
& Spiritu Sancto,
in æterna sæcula,
Amen./
|Po| Elegans profecto & pia precatio:
dispeream nisi mihi quotidie dicetur.
Et hunc occursum mihi felicem duco,
qui rem tam lætam ex te didicerim.
|Br| Isto gaudio diu fruere,
ac vale.
|Po| Vale tu quoque.
|Br| *Valebo,
sed non coquus. 

|*| /Valebo, sed non coquus/] Quum candidatus quidam,
qui coci filius habebatur,
coram Cicerone ab alio quopiam suffragium peteret,
Cicero cavillans,
/Ego quoque,/
inquit,
/tibi favebo./
Jocus autem est in dictione ambigua /quoque/ & /coce:/
quod ad pronunciationem attinet.
Unde liquet olim alium fuisse sonum harum literarum q & c quam nunc est.
Quod si fuisset diversus,
non erat jocus ex voce plura significante.
Nunc litera c aliud sonat præcedens a,
o,
u,
quam
e,
i,
y,
quod idem fit in Græcis,
quum ejus varietatis nulli vetusti grammatici meminerint,
quod equidem sciam.
Et Fabius in primo libro disputat,
q & k,
redundare;
non redundarent autem,
si quid aliud sonarent quam c,
nisi quod c apponitur respiratio,
quam rejiciunt q & k.
Ceterum u adjunctum q,
evanescit;
alioqui cotidie & quotidie non solum different scriptura,
verum etiam sono,
quod secus esse,
licet ex Fabii verbis colligere cap.
de orthographia.
Porro jocus Ciceronis ad quem hic alluditur,
refertur apud /Quintilianum/ libro sexto,
capite De risu.