milis23/belge/paketleme.md

Paketleme-1

Giriş

Milis Linux, paket yönetimini kaynak koddan derleme ve ikili paket depolarını kullanarak iki yolla gerçekleştirir. Sistemin çalışması için gerekli olan paketlerin tanımlamaları özelleştirilmiş INI biçemindeki talimat dosyaları ile tutulur. Talimatların oluşturduğu hiyerarşik dizin yapısına da talimatname denir. Talimatname BSD sistemlerdeki ports yapısı gibi düşünülebilir.

Paket yöneticisinin alt bir uygulaması olan mpsd aracı ile talimatname kullanılarak paketlerin üretimi sağlanır. Mps paket yöneticisi ise üretilen paketlerin sisteme kurulması, silinmesi gibi paket yönetim işlemlerine bakar. Dolayısıyla Milis Linux ikili paket deposu olmasa da kaynak koddan derleme yoluyla çalışabilecek yapıdadır. Fakat günümüz işletim sistemi kullanımında her paketin kullanıcı tarafından derlenmesi beklenemez. Bunun için ikili paket depoları kullanılır. Merkezi derleme sunucusunda üretilen paketler buraya aktarılır. Mps paket yöneticisi de ikili depoyu kullanarak son kullanıcının paket yönetimini sağlar.

Talimatname

Milis Linux talimatname dizini /usr/milis/talimatname yolunda bulunur. Talimatlar düzeylere göre alt dizinlerde bulunur. Resmi olarak 1 ve 2 numaralı dizinler bulunur. 1 numaralı dizin temel sistem için gerekli talimatları tutarken 2 numaralı dizin diğer paketleri ilgili kategorilere göre barındırır. Düzey sayısı artırabilinir, örneğin GIT depo altındaki 3 numaralı düzey MPS ayar dosyasına eklenerek yeni talimatların MPS tarafından tanınması sağlanır veya kişisel GIT depoları da yeni düzey altına eklenebilir. Burada dikkat edilmesi gereken MPS talimatları düzey numaralarına göre tarar, onun için önceliği düzey numaraları ve altındaki kategorilerin alfabetik sıralamasına göre verecektir.

Talimatnamede paket temsilleri talimat dizini olarak yer alır. Örneğin Geany metin düzenleyici paketi talimatname altında /usr/milis/talimatname/2/app-text/geany#1.36-1 olarak yer alır. Talimat dizinleri paket_adı#sürüm#devir biçiminde adlandırılmalıdır. Talimat dizinin altında ise başta talimat dosyası olmak üzere ilişkili dosyalar bulunur. Bu dosyalar koşuk/derleme betikleri, yama, servis ve ayar dosyaları olabilir. Genelde internetten çekilebilecek dosyaların talimat dizini içinde bulunmasına gerek yoktur. Daha çok Milis ilişkili dosyalara yer verilir. Aşağıda örnek bir talimat dizini gösterilmiştir.

geany#1.36-1
├── talimat
├── xyz.patch
├── kurkos.sh
└── pakur.sh

Talimat

Talimat dosyaları Milis Linux paket yapımında kullanılan INI dosya biçeminde özel dosyalardır. Talimat dosyası, bir paketin nasıl üretilebileceğine ilişkin bilgileri içermektedir. Talimat dizini altında 'talimat' adıyla yer alır. Bilindiği üzere INI dosya biçeminde '[' ve ']' karakterleri ile gösterilen bölümler vardır. Bu bölümler altında da anahtar-değer şeklinde ifadeler yer alır. Bölümler paket için üst bilgi ve derleme aşamalarını gösterir. Anahtar ve değerleri ise her bölüm için özel işlevleri ifade etmektedir. Yorum satırları ; başlatılarak yazılabilir. Bu arada INI dosya biçeminde her anahtar bir değere karşılık gelmektedir. Bir anahtar için çoklu satıra sahip değer ifade edilemez. Aşağıda bir talimat dosyasında yer alana her bölüm ayrıntılı olarak ele alınmıştır.

Paket Bölümü

Bir talimat için gerekli kimlik bilgilerini içerir. Bu bilgiler paketin üstbilgilerini oluşturur.

[paket]
tanim   = Paketi tanımlayan kısa cümle
paketci = Paketi hazırlayan sorumlu kisi
grup    = Paket grubu
url     = Paket ile ilgili site 

örnek:

[paket]
tanim   = Bilgisayarla görme ve makine öğrenimi yazılım kütüphanesi
paketci = milisarge
grup    = kütüphane
url     = https://opencv.org

Gerek Bölümü

Bir talimatın derleme ve çalışma gereklerinin belirtildiği bölümdür. MPS birbirine bağlı derlemelerde derleme satırındaki paketlere göre derleme listesini oluşturur. Aynı zamanda bir paketin kurulumunda çalışma gerekleri ve libgerekler (daha sonra anlatılacak) dosyası kullanılır. Çalışma gerekleri eğer libgerekler dosyası ile sağlanmayan gerekli paket varsa ifade edilir. Gerekler yanyana ve arada bir boşluk bırakılarak yazılır.

[gerek]
derleme = Bir paketin derlenmesi için kurulması gereken kütüphane ve derleme araçları paketleri
calisma = Paketin sistemde çalışırken ihtiyacı olan paketler  

örnek:

[gerek]
derleme = pkg-config cmake lapack eigen ffmpeg libpng python-numpy
calisma = python-numpy

Kaynak Bölümü

Bir paketin oluşturulmasında kullanılan kaynak dosya, arşiv, yama, ayar vs bilgilerin ifade edildiği bölümdür. Derleme başlarken buradaki değerlere göre kaynak dosyaları /sources dizini altına indirilir. İndirildikten sonra arşiv dosyaları $SRC(/tmp/work/src) altına açılır, normal dosyalar ise kopyalanır. Normalde sayısal veya url anahtarı ile arşiv dosyasının internet adresi belirtilir. Kaynaklar ifade edilirken isim, surum, devir, url değişkenleri başına $ konularak kullanılabildiği gibi Bash kabuk diline uygun çevrimler de kullanılabilir. Bu bölüm için bazı özel anahtarlar kullanılabilir. Bu anahtarlar shell değişken sözdizimine uygun değer dönüşümlerinde kullanılır.

Arşiv kısaltmaları Arşiv kısaltmaları için son ek ifadeleri kullanılır:

gz     = Değerin sonuna $isim-$surum.tar.gz ekler.
xz     = Değerin sonuna $isim-$surum.tar.xz ekler.
bz2    = Değerin sonuna $isim-$surum.tar.bz2 ekler.
tgz    = Değerin sonuna $isim-$surum.tgz ekler.
github = github_hesabı/git_deposu
git    = Git depo adresi

örnek:

[paket]
....
url = https://opencv.org

[kaynak]
gz     = $url/releases
; https://opencv.org/releases/$isim-$surum.tar.gz olarak çevrilir.
github = milisarge/abc
; /sources altına github.com/milisarge/abc deposu yoksa klonlanır varsa güncellenir.
git    = https://notabug.org/milisarge/def
; /sources altına ilgili git deposu yoksa klonlanır varsa güncellenir. 

Site Değişkenleri Eğer kaynak adresi bu şablona uyuyorsa kullanılabilir:

KERNEL_SITE   = https://www.kernel.org/pub/linux
GNU_SITE      = https://ftp.gnu.org/gnu
GNOME_SITE    = https://download.gnome.org/sources
PYPI_SITE     = https://files.pythonhosted.org/packages/source
XFCE4_SITE    = https://archive.xfce.org/src
CPAN_SITE     = https://www.cpan.org/modules/by-module
SOURCEFORGE_SITE = https://downloads.sourceforge.net/sourceforge
FREEDESKTOP_SITE = https://www.freedesktop.org/software

örnek:

[kaynak]
1 = ${KERNEL_SITE}/kernel/v5.x/linux-$surum.tar.xz
; http://www.kernel.org/pub/linux/kernel/v5.x/linux-5.4.tar.xz olarak çevrilir.

Dosya anahtarı Talimat dizininde yer alan dosyaların belirtilmesi için dosya anahtarı kullanılır. İlgili dosya derleme dizinine kopyalanacağından $SRC/dosya_adi ile kullanılabilir.

örnek:

[kaynak]
1     = ${KERNEL_SITE}/kernel/v5.x/linux-$surum.tar.xz
dosya = security-fix.patch
; bu dosyanın talimat dizini içinde yer alması gerekir. 
; Mpsd $SRC altına kopyalacaktır.

Farklı Ad Kaydı Kaynak dosyasını /sources altına farklı bir isim ile kayıt etmek istersek, kaynak adresinden sonra :: eklenerek istenilen yeni isim yazılır.

örnek:

[kaynak]
url = https://download.com/Xyz_123.tar.gz::$isim-$surum.tar.gz
; paket isminin xyz sürümünün 1.2.3 olduğu kabul edilirse, 
; arşiv /sources altına xyz-1.2.3.tar.gz olarak indirilecektir.

Arşivi Dışarı Çıkarmama Kaynak arşiv dosyaları indikten sonra otomatik olarak $SRC(/tmp/work/src) altına açılmaktadır. Arşivi sadece indirmek ve dışarı çıkarılması istenmezse, arşiv değerinin sonuna ! eklenir. Böylelikle arşiv sadece /sources altına indirilir. Dolayısıyla arşiv için gerekli işlemlerin elle yapılması gerekecektir.

örnek:

[kaynak]
url = https://download.com/xyz_123.tar.gz!

Doğrulama Bölümü

Kaynakların /sources altına indirilmesi veya kopyalanmasından sonraki dosya doğrulama değerlerinin ifade edildiği bölümdür. Şu an sadece sha256 ve sha512 doğrulama değerleri desteklenmektedir. Bölüm bu değer adlarıyla yazılmalıdır. Kaynakların sıra numaraları dikkate alınmak şartıyla sha256 ve sha512 ayrı bölümler halinde kullanılabilir. Bazı kaynaklar için doğrulama pas geçilebilir.

örnek:

[kaynak]
1       = https://github.com/opencv/${isim}/archive/${surum}.tar.gz::$isim-$surum.tar.gz
2       = https://github.com/opencv/opencv_contrib/archive/$surum.tar.gz::opencv_contrib-$surum.tar.gz
dosya   = opencv-includedir.patch

[sha256]
1       = 68bc40cbf47fdb8ee73dfaf0d9c6494cd095cf6294d99de445ab64cf853d278a
3       = a96e35c9592e655b21a62cfe04e864a10e21535ad900e5de67356b9e9f40ca10
; opencv-includedir.patch için

[sha512]
2       = 10ecc7480a82338463e797b5916e6a02e810c923523b574aff0be38fda19adea996067363a73120f1aab943598c6ed28ecf4a777e2d3015bdc83c953478081a2

Derle Bölümü

Talimatın derleme ile ilgili işlemlerinin ifade edildiği bölümdür. Derle bölümünde ifade edilen anahtarların değerleri sırasıyla shell betiğine dönüştürülecektir. MPSD elde ettiği bu derleme işlevini çalıştıracaktır. Derleme işlemi $SRC yani /tmp/work/src dizini altında çalıştırılacaktır. Derleme işlemi otomatik olarak eğer kaynak arşivi $isim-$surum şeklinde açıldıysa bu dizine girerek başlatılır. Aynı şekilde derle bölümü de bazı özel anahtarlar içermektedir. Bu anahtarlar yardımıyla belli şablonlara sahip derleme tipleri ifade edilebilir.

Betik Anahtarı Bash kabuk(shell) betiklerini ifade etmek için kullanılır.

örnek:

[derle]
betik = cd $SRC/xyz123
; arşiv xyz-123 şeklinde açılmadığı için arşiv dizinine girmek için

betik = rm abc.gereksiz.txt
; derleme için gereksiz bir dosya silinebilir.

Tip Anahtarı Paket derlemelerinde bazı programlama dilleri ile yazılan uygulamalar/kütüphaneler için derleme davranışları belli şablon ile işlemektedir. Örneğin genelde GNU paketleri ./configure --prefix=/usr && make şeklinde bir derleme şablonuna sahiptir. Dolayısyla Milis Linux'ta derlemeler bu tip şablonlar için derleme tipleri kullanılmaktadır. Tip değişkenlerini kabuk betiklerine dönüşümleri derleme sisteminin kullandığı global değişkenleri kullanarak yapar. Bu global değişkenler aşağıdaki şekilde tanımlıdır:

CARCH     = x86_64 
CHOST     = x86_64-pc-linux-gnu         
CPPFLAGS  = -D_FORTIFY_SOURCE=2
CFLAGS    = -march=x86-64 -mtune=generic -O2 -pipe -fno-plt
CXXFLAGS  = -march=x86-64 -mtune=generic -O2 -pipe -fno-plt
LDFLAGS   = -Wl,-O1,--sort-common,--as-needed,-z,relro,-z,now
MAKEJOBS  = -j$((`nproc`+1))
CONF_OPT  = --prefix=/usr --libdir=/usr/lib --libexecdir=/usr/lib --bindir=/usr/bin --sbindir=/usr/bin --sysconfdir=/etc --mandir=/usr/share/man --infodir=/usr/share/info --datadir=/usr/share --localstatedir=/var --disable-static
CMAKE_OPT = -DCMAKE_BUILD_TYPE=RELEASE -DCMAKE_INSTALL_PREFIX=/usr -DCMAKE_INSTALL_LIBDIR=/usr/lib -DCMAKE_INSTALL_LIBEXECDIR=/usr/lib 

Derleme tipleri ise:

autogen = "./autogen.sh && ./configure ${CONF_OPT} ${EXT_OPT} && make ${MAKEJOBS}"
gnu   = "./configure ${CONF_OPT} ${EXT_OPT} && make ${MAKEJOBS}"
cmake = "mkdir -p build;cd build;cmake ${CMAKE_OPT} $extopt ../ && make ${MAKEJOBS}"
py3   = "python3 setup.py build"
py2   = "python2 setup.py build" 
perl  = "perl Makefile.PL INSTALLDIRS=vendor && make"
meson = "cd $SRC && milis-meson $isim-$surum build ${EXT_OPT}"
ninja = "mkdir -p build && ninja -C build"
waf   = "python3 waf configure --prefix=/usr ${EXT_OPT} && python3 waf build" 
go    = "go build -o $isim" 

Ayrıca ekconf anahtarı derleme tipleri için ek ayarları tanımlar. Tip anahtarından önce yazılmalıdır.

ekconf = export EXT_OPT="eklenen ek ayarlar"

örnek:

[derle]
tip = gnu
; GNU derleme şablonuna göre derler. Karşılık gelen betiğe çevrilir.
;---------
ekconf = --disable-abc
tip    = gnu
; abc özelliği kapatılarak derleme yapılır
;---------
tip    = py
; Python kütüphaneleri derleme gerekiyorsa kullanılabilir.

Derleme şablonuna uymayan derlemeler için betik anahtarından yararlanılır.

Yama Anahtarı Yama dosyalarını pratik olarak yapmak için kullanılır. İlgili yama dosyasının $SRC (/tmp/work/src) altında olması gerekmektedir.

yama = xyz.patch
; patch -Np1 -i $SRC/xyz.patch

Dosya Anahtarı Her ne kadar derleme tipleriyle derleme süreci belli bir şablona çevrilmeye çalışılsa da bazı derlemeler ek ayarlar, komutlara gerek duyabilir. Dolayısıyla çoklu komutların kullanımı gerekecektir. Derle bölümüne betik anahtarı ile tekli satırlar halinde eklenebilir fakat çoğaldıkça okunabilirlik azalır. Bunun için derle bölümü için dosya anahtarı kullanılarak talimat dizini içindeki bir kabuk betik dosyası derlemeye dahil edilebilir. Genel kullanım olarak derle.sh adıyla bir betik hazırlanır. Bu betik talimat dizini içerisinde yer almalıdır.

örnek:

[derle]
dosya = derle.sh

Varsayılan Derleme Dizini Değiştirme Derleme için kaynak arşivi açıldığında $SRC altında $isim-$surum dizini açılıyorsa, varsayılan olarak bu dizine girilerek derleme başlatılır. Eğer başka bir dizine girilmesi istenirse [paket] bölümünde bu dizin belirtilebilir.

örnek:

[paket]
tanim   = Bilgisayarla görme ve makine öğrenimi yazılım kütüphanesi
paketci = milisarge     
grup    = kütüphane
url     = https://opencv.org
arsiv   = Opencv-$surum

Pakur Bölümü

Talimatın derlendikten sonra paketinin hazırlanması ile ilgili işlemlerinin ifade edildiği bölümdür. Pakete kurma işleminin kısaltmasıdır. Aslında bu işlem derlenen veya hazırlanan paket içeriğinin sisteme kurulması için gerekli dizin düzenini ifade eder. Aynı şekilde pakur bölümünde de ifade edilen anahtarların değerleri sırasıyla shell betiğine dönüştürülecektir. MPSD elde ettiği bu pakur işlevini çalıştıracaktır. Pakur işlemi $SRC yani /tmp/work/src dizini altında çalıştırılacaktır. Pakur işlemi otomatik olarak eğer kaynak arşivi $isim-$surum şeklinde açıldıysa bu dizine girerek başlatılır. Aynı şekilde pakur bölümü de bazı özel anahtarlar içermektedir. Bu anahtarlar yardımıyla belli şablonlara sahip pakur tipleri ifade edilebilir. Fakat burada yapılacak işlemlerin $PKG (/tmp/work/pkg) dizini için yazılması gerekmektedir. Çünkü MPSD pakur aşamasından sonra bu dizini kullanarak paket arşiv dosyası üretecektir.

Betik Anahtarı Bash kabuk(shell) betiklerini ifade etmek için kullanılır.

örnek:

[pakur]
betik = install -Dm755 runner $PKG/usr/bin/runner
; derlenmiş runner ikilisini $PKG/usr/bin/ altına çalıştırabilir kopyalayacaktır.

betik = rm abc.gereksiz.txt
; pakur için gereksiz bir dosya silinebilir.

Tip Anahtarı Paket derlemelerinde bazı programlama dilleri ile yazılan uygulamalar/kütüphaneler için pakur davranışları belli şablon ile işlemektedir. Örneğin genelde GNU paketleri make DESTDIR=$PKG install şeklinde bir pakur şablonuna sahiptir. Dolayısyla Milis Linux'ta pakete kurma işlemlerinde pakur tipleri kullanılmaktadır. Tip değişkenlerini kabuk betiklerine dönüşümleri derleme sisteminin kullandığı global değişkenleri kullanarak yapar. Bu global değişkenler için derle bölümüne bakılabilir. Pakur tipleri aslında derleme tiplerinin devamı niteliğindedir:

gnu   = "make DESTDIR=$PKG install $EXT_OPT"
cmake = "cd build;make DESTDIR=$PKG install"
py3   = "python3 setup.py install --root=${PKG} --optimize=1 --skip-build $EXT_OPT"
py2   = "python2 setup.py install --root=${PKG} --optimize=1 --skip-build $EXT_OPT"
ninja = "DESTDIR=$PKG ninja -C build install"  
meson = "cd $SRC && DESTDIR=$PKG ninja -C build install"
waf   = "python3 waf install --destdir=$PKG"
bin   = "install -Dm755 $isim -t $PKG/usr/bin/"

Ayrıca ekconf anahtarı pakur tipleri için de ek ayarları tanımlar. Tip anahtarından önce yazılmalıdır.

ekconf = export EXT_OPT="eklenen ek ayarlar"

örnek:

[pakur]
tip = gnu
; GNU pakur şablonuna göre pakete kurar.
;---------
tip    = py
; Python kütüphaneleri için kullanılır.

pakur şablonuna uymayan pakur işlemleri için betik anahtarından yararlanılır.

Dosya Anahtarı Her ne kadar pakur tipleriyle pakur süreci belli bir şablona çevrilmeye çalışılsa da bazı pakete kurma işlemleri ek ayarlar, komutlara gerek duyabilir. Dolayısıyla çoklu komutların kullanımı gerekecektir. Bunun için pakur bölümü için dosya anahtarı kullanılarak talimat dizini içindeki bir kabuk betik dosyası pakur işlevine dahil edilebilir. Genel kullanım olarak pakur.sh adıyla bir betik hazırlanır. Bu betik talimat dizini içerisinde yer almalıdır.

örnek:

[pakur]
dosya = pakur.sh

Strip Anahtarı Pakete kurma işleminden sonra paket hazırlanırken varsayılan olarak ikili dosya ve kütüphanelere strip işlemi uygulanır. Strip işlemi ilgili dosyanın sembol tablosunu silerek dosyanın hacmini azaltır. Fakat bazı paketler için strip işlemi yapılmamalıdır. Bunun için strip anahtarı kullanılır. 0 ,yok, no değerlerinden biri kullanılabilir.

[pakur]
tip   = cmake 
strip = 0

Özel Betikler

Talimat dizini içerisinde bazı özel betikler yer alabilmektedir. Bu betikler çalıştırılacakları duruma göre sabit adlarla kayıt edilirler. MPSD tarafından paket üretilirken otomatik olarak pakete dahil edilirler. MPS ise bunların çalıştırılmasından sorumludur. Bunlar:

kurkos.sh : Paket kurulduktan sonra çalışacak betik.

koskur.sh : Paket kurulmadan önce çalışacak betik.

silkos.sh : Paket silindikten sonra çalışacak betik.

kossil.sh : Paket silinmeden önce çalışacak betik.

Paket üretildikten sonra bağımlılık takibinde kullanılmak üzere iki kütüphane liste dosyası üretilir.

libgerekler : Paketin hangi kütüphanelere ihtiyacı olduğunu belirtir.

pktlibler : Paketin sisteme sunduğu kütüphaneleri belirtir.

Paketleme-2

Milis Linux'ta paketler talimat dizininde belirtilen verilere göre derlenir ve paketlenir. Bu başlıkta sıfırdan bir paketin nasıl oluşturulduğu ayrıntılı örnek paket ile açıklanmaktadır. Örnek paket olarak 'htop' adlı işlem gözlem uygulamasının paketlenmesi anlatılmaktadır.

Talimat dizininin oluşturulması

Talimat dosyası hazırlanmadan önce talimat dosyası ve gerekli dosyaların yer alacağı talimat dizini oluşturulmalıdır. Talimat dizininin adının biçimi, paket_adı#sürüm_numarası-devir_numarası şeklindedir. Örnek 'htop' paketi için 3.0.5 sürümü ve bu paketin ilk derlenmesi olduğu için de devir numarası olarak 1 kullanılacaktır. Dolayısıyla talimat dizin adı 'htop#3.0.5-1' olacaktır. Sürümde herhangi bir değişiklik yok ama yama vs işlemler yapılağı zaman devir numarası artıtılarak dizin adı güncellenmektedir. Hazırlanacak talimat dosyası bu dizin altında oluşturulacaktır.

Talimatın hazırlanması

Bir paketin talimatının hazırlanması için aşağıdaki talimat kısımları altında gerekli bilgilerin sağlanması gerekmektedir.

Paket

Paket için temel bilgiler aşağıdaki biçemde hazırlanır:

[paket]
tanim   = Gerçek zamanlı sistem işlem izleyicisi
paketci = paketci_rumuz
grup    = sistem
url     = https://github.com/htop-dev/htop

Gerek

Sonraki aşama olarak paketin derlenmesi ve çalışması için gereklerin yazılması gerekmektedir. Derleme ve çalışma gereklerinin tespiti için aşağıdaki yöntemlerden yararlanılır:

- Uygulamanın sitesi, kaynak kod deposu ve derleme tipi incelenerek ihtiyaç duyulan gerekler hakkında bilgi toplanabilir.
- Farklı dağıtımların hangi paketleri kullandığına bakılabilir.
- Derleme yapılarak derleme çıktısına göre gerekler tespit edilebilir.

Fakat her yöntemde de toplanan kütüphane, uygulamaların Milis Linux paket karşılıkları bulunmalı ve onlar yazılmalıdır. Talimatnamede yer almayan paketler için yeni talimat hazırlanarak aynı işlemler yapılmalıdır. Örnek 'htop' uygulaması için sitesinden elde ettiğimiz bilgilere göre, GNU tipinde oto ayarlı (autoconf) derleme tipi kullanmaktadır. Dolayısıyla derleme gereklerinden biri 'automake' olacaktır. Bu uygulama ayrıca konsol arayüz kütüphanesi olarak ncurses kullanmaktadır. İkinci gerek te 'ncurses' paketi olacaktır. Ayrıca netlink soketlerini de kullandığı için son gereğimiz 'libnl' olacaktır. Bulunan üç gereklerden herhangi biri eğer temel sistem gereği yani 1.seviye talimat dizini altında yer alıyorsa yazılmayabilir. Çünkü bu gerek her durumda sistemde kurulu gelmektedir. Fakat yazılmasında herhangi bir sakınca yoktur. Bu uygulama derlemeli bir dil ile geliştirildiği için çalışma gerek tespitini derleme sonucu üretilen libgerekler dosyasından yapacaktır. Dolayısıyla çalışma gereği yazılmayacaktır. Sonuç olarak talimatın gerek kısmı aşağıdaki gibi olacaktır.

[gerek]
derleme = automake ncurses libnl
calisma = 

Kaynak

Paketleme için gerekli diğer bilgi de kaynak kod adresleri ve yama dosyalarıdır. Bu bilgiler kaynak kısmı altına uygun biçimde yazılmalıdır. Htop için bu değer aşağıdaki gibi olacaktır.

[kaynak]
gz  = $url/archive/$surum

Hash

Kaynaklar kısmındaki dosyaların doğrulama bilgileri de hash tipine göre talimat dosyasında yer almalıdır. Bunlar MPS tarafından derlemeden önce kontrol edilir. Doğrulama yapılamaması durumunda derleme başlamayacaktır. Hash bilgisini önden kaynak dosyasını indirerek veya resmi sitesinden elde edebilirsiniz. Bu bilgi talimatın derleneceği başka bir sistem için kaynak güvencesi vermesi bakımından önemlidir. Hash bilgilerin hangi dosyaya ait olduğunu belirtmek için de dosyanın kaynak kısmı altındaki sırası kullanılır.

[sha256]
1       = 4c2629bd50895bd24082ba2f81f8c972348aa2298cc6edc6a21a7fa18b73990c

Derle

Bu kısımda paketin hangi derleme tipiyle derlenildiği veya derlenmesi için gerekli betikler belirtilecektir. Örnek paket Htop uygulaması autoconf ile GNU tipinde derlemeye sahip olduğu için autoconf işlemi için betik = autoreconf -fi ifadesi kullanılacaktır. Sonrasında ek ayarlar var ise onlar belirtilmelidir. Bu paket için ekconf = --enable-cgroup --enable-delayacct --enable-openvz --enable-unicode --enable-vserver ifadesi kullanılacaktır. Ek ayarların tespiti için gerekler kısmındaki yöntemlerden yararlanılabilir. Sonrasında tip=gnu ifadesiyle derleme tipi ifade edilecektir. Genellikle arşiv dosyaları otomatik olarak $SRC dizini altına açılacaktır. MPS otomatik olarak $isim-$surum dizini varsa içine gireceği için herhangi bir kaynak dizine girme ifadesine gerek yoktur. Arşivlerin dışarı çıkardığı dizin adlarının farklı olduğu durumlarda betik = cd arsiv_dizin ifadesi kullanılmalıdır. Sonuç olarak örnek paketin derle kısmı aşağıdaki gibi olacaktır.

[derle]
betik   = autoreconf -fi
ekconf  = --enable-cgroup --enable-delayacct --enable-openvz --enable-unicode --enable-vserver
tip     = gnu

Eğer ilgili paketin hazırlanmasında derleme işlemi yoksa aşağıdaki şekilde ifade edilebilir.

[derle]
betik   = echo "derleme yok"

Pakur

Bu kısımda derleme sonucu elde edilen sisteme kurulacak paket içeriğinin geçici paket dizinine kurulum bilgisi belirtilir. Dolayısıyla paket içeriği /tmp/work/pkg altına kopyalanacaktır. Bu örnekte GNU tipi derleme kullanıldığı için pakur için de aynı tip kullanılarak paket kurma işlemi sağlanabilir.

[pakur]
tip     = gnu

Bu örnek için derleme ve pakur tipi uygun olsa da bazı paketler için tip yeterli gelmeyebilir. Eğer yapılacak işlemler birkaç satır betiği aşmıyorsa, bunları betik anahtarları ile talimat içinde, diğer durumlarda ise derle.sh ve pakur.sh dosyaları ile belirtilebilir.

Paket üretimi

Oluşturulan talimat ile hedef paketin üretilmesi, ana sistem ve derleme ortamı kullanılmak üzere iki şekilde olmaktadır. Ana sistemde yapılacak derlemeler, derleme gerekleri belli ve küçük paketler için ideal olmaktadır. Paketin hızlı testi için bu yöntem kullanılabilir. Derleme ve çalışma gerekleri karışık olan paketler için ana sistem üzerinde paket üretimi yanıltıcı olabilmektedir. Sistemde mevcut olan bir kütüphane gözden kaçabilir ve derleme gereklerine eklenmeyebilir. Ayrıca sisteme belki bir daha kullanılamayacak derleme gerekleri de kurulmuş olur. Diğer bir açıdan ana sistemi derleme sistemi ile güncel tutmak isteyen deneyimli kullanıcılar için de ana sistemde derleme yapmak avantajlı olmaktadır. Bu durum için kullanıcının belli bir paketleme deneyimine sahip olması gerekmektedir. Diğer bir yöntem olan derleme ortamı kullanılarak yapılan paket üretimi en sağlıklı yöntemdir. Bu yöntemde paket, izole bir chroot ortamında gerekleri tam tespit edilerek ana sistemden bağımsız derlenmektedir. Ana sistemin belli dizinleri altına overlayfs dosya sistemi ile bağlanan dizinler paketlerin sıralı üretimini ve toplanmasını sağlamaktadır. Milis Linux deposunda yer alan her paket derleme ortamında üretilerek derlenmektedir. Böylelikle aynı derleme ortamı kullanan başka bir sistemde de aynı MPS paketi üretilmiş olacaktır. Anlatılan her iki yöntem için de talimat dizini yerelden veya Git depoya konularak kullanılabilir.

Derleme dizini ile derleme

Hazırlanan bir talimat dizini için en pratik derleme yöntemi mpsd komutu kullanılarak yapılan derlemedir. Bu derlemede talimatın derleme gereklerinin sisteme kurulmuş olması gerekmektedir. Örnek paket htop için libnl ve automake paketlerinin sisteme kurulmuş olması gerekmektedir. Derleme gerekleri sisteme kurulduktan sonra,

mpsd ...../htop#3.0.5-1

komutu ile tekli paket derlemesi yapılabilir. Bu komut hem ana sistem hem derleme ortam derlemesi için kullanılabilir. Bu komut ile paket üretim süreci başlayacak ve paketleme çıktıları konsola yazılacaktır. Bu çıktıların incelenerek derleme aşamasının doğru işlediği gözlemlenmelidir. Paket üretimi sorunsuz bir şekilde bittikten sonra komutu verdiğiniz dizinde htop#3.0.5-1-x86_64.mps.lz paketi oluşacaktır. Paket üretildikten sonra kuruluma geçmeden önce içerik kontrolü yapılmalıdır. Üretilen paketin içeriği arşiv uygulamaları ile konsol veya arayüz uygulaması ile görülebilir. Eğer derleme gereklerinden de derlenmesi gerekenler varsa önce onlar derlenip paketleri üretilmelidir. Derleme gereklerine ait üretilen paketler kurulduktan sonra hedef paketin derlenmesine geçilebilir.

Git depodan derleme

Aşağıda anlatılan işlemlerin doğru anlaşılması için Git kullanım bilgisine sahip olunmalıdır. Git depodan derleme, talimat dizinlerinin bir Git deposu altında toplanarak organize bir şekilde derlemesini sağlamaktadır. Tekli derlemede talimat dizini yerel dizinde yer alırken Git depodan derlemede talimat dizinleri /usr/milis/talimatname altında yer almaktadır. Örnek htop uygulamamız için Git depo derlemesi için notabug.org git sunucusu, aliveli hesabı ve talimatname deposu kullanılacaksa, htop#3.0.5-1 adlı talimat dizini https://notabug.org/aliveli/talimatname deposu altında sistem dizini altına kopyalanmalıdır. Depo altında ayrıca bir sistem dizin ioluşturmamızın amacı talimatların gruplanmasını sağlamaktır. Talimat dizini için gerekli Git konuşlandırması yyapıldıktan sonra MPS için gerekli ayar, /usr/milis/mps/conf/conf.lua dosyasına belirtilmelidir. Örnek için gerekli MPS ayarı:

...
[3]={["https://notabug.org/aliveli/talimatname"]="sistem"},
...

şeklinde olacaktır. Anahtar değerin 3 verilmesi genellikle test ve topluluk talimatlarının, talimatnamede 3.seviyesinde toplanmasıdır. Dolayıyla yukarıdaki ayara göre https://notabug.org/aliveli/talimatname deposu /sources altına kopyalanarak(clone/pull) sistem dizini altında yer alan talimat_dizinleri /usr/milis/talimatname/3 altına kopyalanacaktır. Yapılan ayarın işleme alınması için betikdepo güncellemesi yapılmalıdır.

mps gun -G

Bu işlemden sonra yeni eklenen talimatlara erişebilir. Test etmek için ara -t kullanılabilir. Bir sonraki adım olarak paketlerin oluşturulacağı dizine geçilerek, paket üretim işlemleri başlatılabilir. Derleme dizini ile derleme yönteminden farklı olarak bu yöntemde mps komutu kullanılmaktadır. (Aslında mps komutu da arkaplanda mpsd /usr/milis/talimatname/3/talimat_dizini işlemi yürütmektedir.) Normal kullanıcı ile ana sistemde derlemenin yetkisiz(sudo'suz) yapılabilemesi için kullanıcının /sources dizinine yazma yetkisi olmalıdır. sudo chmod chmod -R a+rw /sources ile bu yetki verilebilir.

Direk hedef paketi derlemek için:

cd ~/paketleme
mps der -t htop

Sıralı derle-kur-paketle işlemleri için:

mps der htop

Derleme ortamı ile derleme (mpsdo)

Paket üretimi bölümünde değinildiği gibi paketlerin sağlıklı bir şekilde derlenebilmesi için derleme ortamı kullanılmaktadır. Milis Linux, derleme ortamı olarak overlayfs dosya sistemi ile oluşturduğu özel bir chroot ortamı kullanmaktadır. Derleme ortamının ilk kullanımında resmi siteden bir kereye mahsus derleme ortam imajı indirilecektir. Eğer derleme ortamı güncellenirse yeni derleme ortam imajı indirilir. Derleme ortamına girmek için:

sudo mpsdo

komutu verilir ve bu adımdan sonra yapacağınız işlemler yalıtılmış derleme ortamında gerçekleşecektir. Ortama her çıkıp girildiğinde mpsdo birkaç dizin hariç ortamı her zaman sıfırlayacaktır. Sıfırlanmayan dizinler:

- /opt
- /sources
- /var/cache/mps/depo 

Sıfırlanmayan dizinlerin ana sistem bağlantı dizinleri:

- /mnt/mpsdo21/rw/opt
- /mnt/mpsdo21/rw/sources
- /mnt/mpsdo21/rw/cache

Bu dizinlerin ana sisteme bağlanma amacı oluşturulmuş paket, arşiv ve diğer dosyaların muhafaza edilmesidir. Ortama her girişte sıfırlama olacağı için MPS her girişte güncellenmelidir. MPS sürekli klonlama yapmayıp sonraki girişlerde sadece eşleme işlemi ile ortamı güncelleyecektir. Ortamda paket derlemek için konak bilgisayarın /mnt/mpsdo21/system/usr/milis/talimatname altındaki sayısal dizinler kullanılır.

Paketlerin oluşturulacağı /opt dizinine geçilerek, paket üretim işlemleri başlatılabilir. Derleme dizini ile derleme yönteminden farklı olarak bu yöntemde mps komutu kullanılmaktadır. (Aslında mps komutu da arkaplanda mpsd /usr/milis/talimatname/3/talimat_dizini işlemi yürütmektedir.)

Direk hedef paketi derlemek için:

cd /opt
mps der -t htop

Sıralı derle-kur-paketle işlemleri için:

mps der htop

Ortamdan çıkmak için:

exit

Bu adımdan sonra uygulama, /mnt/mpsdo21/rw/opt altından ana sisteme aktarılıp kurulup test edilebilir. Eğer çalışması için başka paketler de üretilmişse onlar da aynı şekilde kurulup hedef paket kurulup test edilmelidir.

mps kur htop#3.0.5-1-x86_64.mps.lz